Lamiaceae, Labiatae

Ocimum bacilicum,  βασιλικός,  basil

Γενική περιγραφή

Φυτό ποώδες μονοετές καλλωπιστικό με ύψος πάνω από 70cm., με φύλλα ελλειπτικά και ωοειδή και άνθη άσπρα που σχηματίζουν στάχεις στις κορφές των βλαστών τα οποία δίνουν μικρούς, μαύρους σπόρους. Αν κορφολογούνται οι ανθοφόροι μίσχοι το φυτό θα παράγει περισσότερους βλαστούς και περισσότερα φύλλα. Ευδοκιμεί σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, ήπιο και βραχύ χειμώνα και δροσερό καλοκαίρι και σε χωράφια μέσης σύστασης – πλούσια, ποτιστικά και στραγγερά. Το φυτό είναι πολύ δημοφιλές στην Ελλάδα και το βρίσκουμε σαν καλλιεργούμενο στους κήπους και στις γλάστρες των σπιτιών για την καλλωπιστική του αξία. Περιλαμβάνει πολλά είδη τα οποία είναι: βασιλικός ο πλατύφυλλος, ο κατσαρός, ο μεγαλόφυλλος και ο μελανόφυλλος με διαφορές στο μέγεθος και στο χρώμα του φυλλώματος. Θεωρείται ότι βασιλικός φύτρωσε στον τάφο του Χριστού και με το άρωμά του οδήγησε την Αγία Ελένη στην ανακάλυψη του τάφου. Άλλωστε και ως σήμερα χρησιμοποιείται στη γιορτή της υψώσεως του Σταυρού και για το μυστήριο του αγιασμού, ενώ παλαιότερα φυλάσσονταν για τη γιορτή της επόμενης χρονιάς.

Ο βασιλικός (αγγλικά basil, γερμανικά basilicum) είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Ως τόπος καταγωγής του θεωρείται η τροπική και η υποτροπική ζώνη της Αφρικής και της Ασίας με πρώτο κέντρο εξάπλωσης την Ινδία. Οι χριστιανοί τον θεωρούν ευλογημένο φυτό, καθώς η Ιερά Παράδοση αναφέρει ότι η Aγ. Ελένη ανακάλυψε τον Τίμιο Σταυρό από το άρωμα του βασιλικού που φύτρωσε στο μέρος που ήταν θαμμένος, γι’ αυτό ονομάζεται και σταυρολούλουδο. Σήμερα καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό στη Γαλλία, Ιταλία, Αίγυπτο, Μαδαγασκάρη, Ουγγαρία, Ινδονησία, Μαρόκο, Ισραήλ, Ελλάδα και τις Η.Π.Α. (Αριζόνα, Καλιφόρνια, Νέο Μεξικό και Β. Καρολίνα).

Ανθοφορία

Η ανθοφορία γίνεται Ιούνιο – Αύγουστο.

Πολλαπλασιασμός

Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με σπόρους. Ο σπόρος ποικιλιών που καλλιεργούνται δίπλα-δίπλα, εμφανίζει σε καλλιέργεια τον επόμενο χρόνο τον ίδιο φαινότυπο, χωρίς διασπάσεις, από τον οποίο προήλθε. Ο βασιλικός σε μικρή κλίμακα μπορεί να πολλαπλασιασθεί και με θερινά μοσχεύματα. Τρυφερά τμήματα βλαστών που τοποθετούνται σε νερό σε θερμοκρασία περιβάλλοντος 20-25 °C και διάχυτο φως (όχι άπλετο ή άμεση έκθεση) ριζοβολούν σε δύο εβδομάδες. Η εποχή εγκατάστασης μιας καλλιέργειας είναι αργά την άνοιξη όταν έχει απομακρυνθεί τελείως η πιθανότητα να συμβεί παγετός.

Αιθέριο Έλαιο-Χρήσεις

Στην αρωματοθεραπεία το έλαιο που βγαίνει από τα φύλλα του χρησιμοποιείται για διεγερτικό μασάζ για την κατάθλιψη. Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού περιέχει εστραγόλη, λινεόλη, καμφορά και τανίνες. Τα αποξηραμένα φύλλα του έχουν ένα άρωμα που μοιάζει με του γλυκάνισου με έντονη γλυκιά αρωματική ίσως και λίγο πικάντικη γεύση. Ο βασιλικός χρησιμοποιείται στην κηπουρική, την αρωματοποιία, την μαγειρική, την ζαχαροπλαστική και σαν θεραπευτικό υλικό. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό σαλτσών, κρεάτων και ψαριών καθώς και στις σούπες και τις σαλάτες. Χρησιμοποιείται και το αφέψημά του, με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες καθώς επίσης και στο ζύμωμα των ψωμιών, κάτι που συναντάμε μόνο στην ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι πιο γνωστές είναι οι εξής: καταπραΰνει τους σπασμούς της κοιλιάς, τη νεύρωση στομάχου, τις ημικρανίες, βοηθάει πάρα πολύ όσους πάσχουν από λιθιάσεις και παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος, είναι ιδανικό για προβλήματα μνήμης, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος και τέλος βελτιώνει τις ρυτίδες. Ως καλλυντικό χρησιμοποιείται στο μπάνιο για να χαλαρώνει το σώμα. Τα φύλλα του φυτού βοηθούν στη δυσκοιλιότητα όταν φαγωθούν τρυφερά. Εισπνέοντας λίγες σταγόνες από το αιθέριο έλαιο βασιλικού εφόσον έχουμε ρίξει στο μανίκι μας μειώνετε η πνευματική κούραση. Για όσους χρειάζονται ζωντάνια μπορεί να φτιαχτεί ένα πολύ τονωτικό έλαιο για μπάνιο που έχει και αντισηπτική δράση. Εάν τρίψουμε το τριχωτό της κεφαλής με αφέψημα βασιλικού καταπολεμούμε την τριχόπτωση.

Ιδιότητες

Αεραγωγό, Ανακουφιστικό, Αντιεμετικό, Αποχρεμπτικό, Αφροδισιακό, Αντιβακτηριακό, Αντισηπτικό, Αποσυμφορητικό, Ανθελμινθικό, Αντικαταθλιπτικό, Αντισπασμωδικό, Αντιπυρετικό, Γαλακταγωγό, Διουρητικό, Εμμηναγωγό, Εφιδρωτικό, Εντομοαπωθητικό, Ηρεμιστικό, Θερμαντικό, Καταπραϋντικό, Νευροτονωτικό, Σπασμολυτικό, Στομαχικό, Χωνευτικό.

Προφυλάξεις

Συχνό μάσημα χλωρών φύλλων και η καθημερινή χρήση ροφημάτων βασιλικού μπορεί να προκαλέσει λήθαργο. Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και επίσης η κατάχρησή του μπορεί να προκαλέσει προσωρινή δηλητηρίαση.