Rosaceae

Rosa damascena, τριανταφυλλιά, rose

Γενική περιγραφή

Φυλλοβόλος θάμνος με ύψος πάνω από 2m. Έχει βλαστό όρθιο, πολύκλαδο, με πυκνά αγκάθια, φύλλα σύνθετα από 5-7 φυλλάρια, προμήκη-αυγοειδή και άνθη με τριάντα πέταλα, εύοσμα ροζ-ροδοκόκκινα. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέσης συστάσεως-πλούσια ποτιστικά, στραγγερά. Τα τριαντάφυλλα λίγο πριν ανοίξουν, τις πρωινές ώρες συλλέγονται. Στη χώρα μας καλλιεργείται σε κήπους, σε πάρκα και για πειραματικούς σκοπούς, ενώ στη Βουλγαρία σε μεγάλες εκτάσεις για την παραγωγή ροδέλαιου. Η μαγιάτικη τριανταφυλλιά είναι τόσο παλιά ώστε είναι δύσκολο να είμαστε σίγουροι για την προέλευσή της. Θεωρείται γενικώς ότι είναι υβρίδιο. Όποια και αν είναι η προέλευσή της, η μαγιάτικη τριανταφυλλιά καλλιεργείτε ήδη επί αιώνες όταν οι Σταυροφόροι την έφεραν μαζί τους στη δυτική Ευρώπη τον 14° αιώνα. , αλλά είναι το πρώτο ρόδο που χρησιμοποιήθηκε για το άρωμά του στη βιομηχανία των αρωμάτων.

Η ονομασία του γένους rosa προέρχεται από την Ελληνική λέξη “ρόδο” που σημαίνει κόκκινο, καθόσον τα ρόδα (τριαντάφυλλα) των αρχαίων ήταν κόκκινα και κατά τη μυθολογία πήραν το χρώμα τους από το αίμα της θεάς Αφροδίτης. Από τις ανασκαφές της αρχαίας Βαβυλώνας φαίνεται ότι καλλιεργήθηκε τουλάχιστον 20 αιώνες π.Χ. Πατρίδα της τριανταφυλλιάς θεωρείται η περιοχή του σημερινού Ιράν. Στη χώρα μας αυτοφύονται πολλά άγρια είδη του γένους rosa. Ένα από τα πιο όμορφα και δημοφιλή τριαντάφυλλα είναι το ρόδο της Δαμασκού ή Δαμασκηνό ρόδο όπως είναι γνωστό στην Ευρώπη. Το Δαμασκηνό ρόδο έχει πολύ μακριά ιστορία. Θαυμάστηκε στους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας. Καλλιεργήθηκε από τους αρχαίους Αιγυπτίους που το εξήγαγαν στη Ρώμη τον χειμώνα. Ταξίδεψε στην Ισπανία με του Μαυριτανούς, κι εκεί θαυμάστηκε πολύ. Στην Γαλλία ξεκίνησε ένας βοτανικός κήπος με αρωματικά τριαντάφυλλα. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι υπήρχαν πολλά είδη ρόδων (πεντάφυλλα, δωδεκάφυλλα, εικοσάφυλλα, εκατοντάφυλλα), ενώ ο Ηρόδοτος εκθειάζει τα θαυμάσια ευοσμότατα εξηκοντάφυλλα ρόδα της Μακεδονίας.

Ανθοφορία

Η ανθοφορία γίνεται Απρίλιο – Μάιο.

Πολλαπλασιασμός

Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με μοσχεύματα και παραφυάδες. Μπορεί να πολλαπλασιασθεί και με σπόρο και καταβολάδες, αλλά ο πλέον συνηθισμένος τρόπος είναι τα μοσχεύματα και μετά οι παραφυάδες. Tα μοσχεύματα παίρνονται από μονοετείς ή το πολύ διετείς βλαστούς παλαιών φυτειών, όταν πέσουν τα φύλλα. Το μήκος τους είναι περί τα 20 εκ. και τοποθετούνται κατά τα 2/3 σε άμμο ή διογκωμένο περλίτη (ο δεύτερος στην πράξη έδωσε καλύτερα αποτελέσματα), αφήνοντας εκτός κάλυψης έναν ή δύο οφθαλμούς. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ορμόνη ριζοβολίας ξύλου. Ριζοβολούν καλύτερα σε μέση θερμοκρασία περιβάλλοντος 8-12 °C με μέτριο φωτισμό και σε υγρό υπόστρωμα. Η συνήθης επιτυχία των μοσχευμάτων είναι περίπου 50%. Σε συνθήκες υδρονέφωσης η επιτυχία είναι μεγαλύτερη. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άρριζα μοσχεύματα για απ’ ευθείας φύτευση στο χωράφι. 

Αιθέριο Έλαιο-Χρήσεις

Είναι ένα έξοχο αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό φυτό, το αιθέριο έλαιο του αποστάζεται στη Βουλγαρία και το Μαρόκο. Είναι ηρεμιστικό και καταπραϋντικό έλαιο εξαιρετικό για τη θεραπεία της έντασης όταν συνδέεται με προβλήματα εμμηνόπαυσης και περιόδου. Στο παρελθόν το ροδόνερο χρησιμοποιούνταν με αφθονία στην αρωματοποιία και στην μαγειρική για να αρωματίζει ποτά, γλυκά και ζαχαρωτά. Όπως σημείωνε ένας διάσημος μάγειρας του μεσαίωνα, “το αποσταγμένο νερό των ρόδων είναι καλό για την ενδυνάμωση των οινοπνευματωδών, όμοια και για όλα τα πράγματα που χρειάζονται εκλεπτυσμένη μαγειρική”. Η δυτική μαγειρική σήμερα δεν χρησιμοποιεί το ροδόνερο αλλά στην μεσογειακή κουζίνα το προτιμά ακόμα, ειδικά σε μερικές ιδιαίτερες λιχουδιές όπως μαρμελάδες και γλυκά που φτιάχνονται με ροδοπέταλα και φρέσκα συγκάρπια.

Σήμερα καλλιεργείται κυρίως για παραγωγή ροδέλαιου, χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη βιομηχανία καλλυντικών και στη φαρμακευτική σαν διορθωτικό της οσμής. Επειδή είναι πολύ ακριβό έλαιο, συχνά νοθεύεται. Φθηνό υποκατάστατο του ροδέλαιου είναι το αιθέριο έλαιο που λαμβάνεται από διάφορα είδη πελαργόνιου. Επίσης καταπολεμά θυμό, κατάθλιψη, αϋπνία. Βοηθά στην ανάπτυξη της ανοχής, πολύ καλή συνταγή για τα παρεπόμενα μέθης, αποτελεσματικό στις ερωτικές απογοητεύσεις ή τη θλίψη, ξηροδερμία, γενικότερο καλό για το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα. Τα άνθη ενσωματώνονται σε φάρμακα που μετριάζουν τη διάρροια και τον πονόλαιμο με ήπιο τρόπο. Τα έλαια του ρόδου στο μπάνιο χαλαρώνουν και διώχνουν την προσωρινή κατάθλιψη που προκαλείται από το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο και την εμμηνόπαυση. Τα πέταλα περιέχουν τανίνη και άλλες στυπτικές ουσίες που είναι αντισηπτικές. Απ΄ τα ροδοπέταλα παρασκευάζεται γλυκό του κουταλιού (ροδοζάχαρη), που θεωρείται ότι έχει καθαρτικές ιδιότητες.

Ιδιότητες

Αφροδισιακό, Αντικαταθλιπτικό, Αντισηπτικό, Διακοσμητικό, Διορθωτικό (οσμής), Αντιδιαρροϊκό, Εμμηναγωγό, Ηρεμιστικό, Καθαρκτικό,Καταπραϋντικό, Μελισσοτροφικό, Στυπτικό, Φαρμακευτικό.